Chów, hodowla, inseminacja zwierząt, dobór hodowlany, fazy rozwojowe szcenię sszczenięta
Metody doboru hodowlanego
Już w XVIII wieku Anglik, Robert Bakewell, sformułował podstawy nowoczesnych metod hodowli. Uważany on jest za pierwszego, poważnego hodowcę na świecie i „ojca hodowli czystej rasy”. Znawcy tematu stwierdzili, iż jego najważniejszym osiągnięciem było wysnucie teorii, że kojarzenie krewniacze to jedyny środek do otrzymania wartościowego i dającego się utrwalić typu. Z jego teorii korzystało wielu naśladowców, a następnie stała się ona podstawą do rozważań Karola Darwina i jego teorii doboru naturalnego.
Każda hodowla zwierząt winna dążyć do osiągnięcia postępu hodowlanego, to znaczy do uzyskania potomstwa wartościowszego od samych rodziców. Postęp hodowlany osiąga się poprzez odpowiednią selekcję (wybór) i dobór zwierząt przeznaczonych do hodowli. Głównym czynnikiem, który wpływa na potomka jest genotyp, natomiast, aby uzyskać upragniony rezultat, winna być prowadzona intensywna, skrupulatna i przemyślana selekcja.
W niniejszej pracy zajmę się metodami doboru opisanymi na przykładzie owczarków niemieckich.
Dobór zwierząt do rozpłodu może być traktowany jako jeden z czynników, który znacznie podnosi wskaźniki produkcyjne i ekonomiczne gospodarstw. Dobre kojarzenie jest uwarunkowane posiadaniem konkretnych informacji dotyczących potencjału używanych genotypów i efektów krzyżowania. Odpowiedni dobór zwierząt do kojarzeń nie polega tylko na pełnym wykorzystaniu zalet dostępnego materiału hodowlanego, ale także na poprawie warunków w otoczeniu. Zasady rozpłodu, choć dość ogólne, różnią się jednak w obrębie gatunków (ze względu na między innymi specyfikę hodowli danego gatunku).
Jeśli chodzi o owczarki niemieckie, to psy dobrane po odpowiedniej selekcji mają zagwarantować postęp hodowlany, czego efektem ma być następne, lepsze pokolenie. Przy doborze należy zwrócić szczególną uwagę na: żywotność przedstawicieli, ich cechy jakościowe (psychiczne i fizyczne), a także ilościowe oraz na wady wrodzone i odporność na choroby.
Pomimo tego, że w każdym kryciu ojciec jest równie ważny jak matka, w praktyce hodowlanej psów znacznie większą wagę przykłada się do wyboru reproduktora, niż do wyboru suki hodowlanej. Jeden pies może pokryć wiele suk dając po sobie liczne mioty i mając tym samym większy wpływ na poziom hodowlany. Wymagania więc odnośnie reproduktorów winny być ostre i rygorystyczne, a sam właściciel suki hodowlanej winien szczególnie uważnie i krytycznie oceniać i dobierać potencjalnych ojców swoich miotów.
Wyróżniamy następujące metody doboru hodowlanego:
-
Hodowla w pokrewieństwie, czyli inbreeding lub kojarzenie krewniacze, zwane także wsobnym.
Dobór ten polega na kojarzeniu zwierząt spokrewnionych ze sobą w stopniu wyższym niż wartość średniego spokrewnienia populacji (stopnia inbredu). Efektem połączenia spokrewnionych osobników jest znaczne zwiększenie prawdopodobieństwa, że potomek odziedziczy takie same geny po ojcu i matce (zwiększenie homozygotyczności i tym samym ujednolicenie rasy). Przykrą konsekwencją tego jest tzw. depresja wsobna, czyli zjawisko polegające na osłabieniu żywotności oraz niskiej odporności na choroby, a także częstsze ich występowanie.
W hodowli w pokrewieństwie występuje kilka tradycyjnych sposobów m. in: na linię, na rodzinę, na wybitnego przodka.
Ciekawym zjawiskiem, które możemy obserwować przy hodowli w inbredzie na linię jest tak zwana heterozja czyli bujność mieszańców. Objawia się ona wtedy, gdy po krzyżowaniu w silnym inbredzie (zazwyczaj rodzeństwa) równolegle dwóch linii hodowlanych niespokrewnionych przez co najmniej 5 pokoleń, w 6 pokoleniu przekrzyżujemy ze sobą osobniki z dwóch linii. Otrzymane w ten sposób osobniki cechują wyjątkowo mocne i pożądane cechy (na przykład plemność, wzrost, zdrowie itp.). Niestety, heterozja jest zjawiskiem jednorazowym i nie jest przekazywana kolejnym pokoleniom.
Efekt heterozji występuje też w tzw. łączeniu przemysłowym (krzyżowanie użytkowe). Taki dobór polega na połączeniu dwóch ras oraz umiejętnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnej potomstwa.
-
Łączenie podobnego z podobnym czyli dobór jednorodny, w którym kojarzymy osobniki, które są „w zbliżonym typie”. Potomkowie są na ogół podobni do rodziców, jednak metoda ta nie wpływa znacząco na wzrost prepotencji (mocy przekazywania cech), powoduje względne ujednolicenie fenotypu, nie powoduje natomiast istotnego zwiększenia homozygotyczności.
-
Kojarzenia wyrównawcze, czyli dobór niejednorodny, w którym kojarzone są osobniki do siebie niepodobne. Celem takiego doboru jest poprawianie niepożądanych cech występujących u jednego z rodziców. Ważne jest, aby wadliwą cechę poprawiać cechą wzorcową, a nie przeciwstawnie wybujałą.
-
Warto wspomnieć również o kojarzeniu testowym, które przeprowadza się w celu empirycznego potwierdzenie teorii genetycznej lub ustalenia, czy jakieś zwierzę jest nosicielem określonej wady.
-
Hodowla na cechę, gdy kojarzy się ze sobą osobniki mające wybitnie rozwiniętą pożądaną przez nas cechę. Kojarzenie takie jest obdarzone dużym ryzykiem. Już Konrad Lorenz, laureat Nagrody Nobla, w swej książce „I tak człowiek trafił na psa” przestrzegał przed takim doborem. Sporo bowiem cech jest ze sobą sprzężona (większości sprzężeń genetyka jeszcze nie wykryła), a hodowla na jedną cechę może pociągnąć za sobą niekorzystną zmianę lub uwypuklenie się sprzężonej z nią cechy (na przykład psychicznej), którą trudno jest później wyeliminować.
Genetyka psa czy jakiegokolwiek zwierzęcia może być dla jednych nudna dla innych po prostu trudna, ale jedno jest pewne: prawdziwy hodowca powinien znać i rozumieć jej podstawy, a w hodowli kierować się nie modą, lecz własnymi, przemyślanymi celami hodowlanymi.
*************Opracował: Artur Gałczyński*************
————————————————————————————————————————————————
chów hodowla chów hodowla chów hodowla